Samsun'da 23 Nisan 1920 yılından bu yana hangi isimler hangi partilerden milletvekili oldu. Samsun'un ilk kadın milletvekili. Samsun'da 1920 yılından 2015 tarihine kadar yapılan seçimlerde hangi siyasi parti kaç milletvekili çıkarttı. Samsun'un siyasi tarihini sizler için araştırdık..
Büyük Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Bandırma Vapuru’na binerek kurmayları ile birlikte İstanbul’dan gizlice yola çıkarak Milli Mücadele’yi başlattığı şehirdir Samsun. O dönemlerde Canik Sancağı adı ile anıldığı için, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 1 ve 2’nci dönemlerinde milletvekilleri, Canik mebusları olarak kayıtlara geçmiştir.
İlk ve tek partili döneme geçilene kadar, meclis 2 dönem boyunca bağımsız adaylarca temsil edilmiştir. Bu dönemde de Samsun adına 9 isim görev almıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 3’üncü Dönem seçimleri, Cumhuriyet Tarihi’nin ilk siyasi oluşumu olan ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kuruculuğunu yaptığı Cumhuriyet Halk Partisi listeleri etrafında yapılmıştır.
Meclisi’nin kurulduğu 23 Nisan 1920’den, 02 Ağustos 1927 tarihine kadar Canik adı ile milletvekili gönderen şehrin temsilcileri, bu tarihten sonra Samsun’dan çıkan vekiller olarak kayıtlara geçmiştir. Kurulduğu günden bugüne kadar toplamda 239 milletvekili çıkaran Milli Mücadele Şehri’nin, sadece 7 mebusu kadınlardan oluşmuştur.
Samsun’un ülke yönetimindeki siyasi tarihine bakıldığı zaman, geride kalan 26 dönem boyunca şehri temsil eden 239 milletvekilinden 100 tanesi 1 dönem, 29’u 2 dönem, 20 milletvekili 3, 3’ü 4 dönem görev alırken, sadece İlyas Kılıç ve Nafiz Kurt, 5 dönem vekillik yapabilmiştir.
İLK KADIN MİLLETVEKİLİ MELİHA ULAŞ
TBMM’de ilk siyasi oluşumun gerçekleşmesinin hemen ardından, 5 Aralık 1934 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde bir yeniliğe daha imza atılmıştı. Bu tarih, kadınlara seçme ve seçilme hakkının getirildiği tarihti. Aradan 3 ay geçmişti ki, 5. Dönem genel seçimlerinde Samsun’u temsilen bir bayan milletvekili çıktı. Meliha Ulaş.
EDEBİYAT ÖĞRETMENLİĞİNDEN MİLLETVEKİLLİĞİNE
Aynı dönemde Meliha Ulaş Hanımefendi ile birlikte 16 cesur kadın daha ilk kez meclise adımlarını attılar. 1901 Tarihinde Sinop'ta Dünya’ya gözlerini açan Ulaş, Darülfünun'un Edebiyat Bölümü’nden mezun oldu. Fransızca ve İngilizce’yi ile düzeyde biliyordu. İstanbul Kandilli Lisesi'nde Edebiyat öğretmenliği görevinin yanında, beş yıl da Erzurum Kız Muallim Mektebinde baş muallimlik ve Edebiyat öğretmenliği görevlerinde bulundu. Milletvekilliğine adımlarını atmadan önce Samsun Lisesi'nde Edebiyat öğretmeni olan Meliha Hanım, 5’nci ve 6’ncı Dönem Samsun’a vekil olarak hizmet ettikten sonra, 17 Temmuz 1941'de henüz 40 yaşındayken hayata gözlerini yumdu.
CHP’DEN 2, ADALET PARTİSİ’NDEN 2, AK PARTİ’DEN 3 BAYAN MİLLETVEKİLİ
Meliha Ulaş isminin ardından Samsun’dan 6 kadın milletvekili daha çıktı. Bu isimler sırası ile; Sabiha Gökçül Erbay, Cumhuriyet Halk Partisi’nden 6 ve 7’nci Dönem vekillik yaparken, Melahat Gedik ve Süreyya Uluçay Adalet Partisi’nden 13’üncü Dönem de aynı zamanda mebus olarak Ankara’ya gitti. Bu isimlerden 10 dönem sonra kurulan AK Parti Hükümeti’ne kadar bir daha Samsun’dan kadın milletvekili çıkmamıştır. Birnur Şahinoğlu ile 23’üncü dönemde yeniden başkente milletvekili göndermeye başlayan Samsun’da, bu ismi yine AK Parti’den 24’üncü Dönem Milletvekili olan Tülay Bakır takip etmiştir. Her iki isim de Samsun adına birer dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görev aldı. Samsun’un son olarak vekil seçtiği Çiğdem Karaaslan da, yine AK Partilerin seçtiği bir isimdi. Karaaslan, meclisin 25’inci ve 26’ncı dönemlerinde görev almış olup, 27’nci dönem için de yine Samsun’dan aday adaylığını yapmıştır.
İSİMLERİ SAMSUN’LA BİRLİKTE ANILAN MİLLETVEKİLLERİ
Siyasi hayatlarında en parlak yaşayan ve adları Samsun’la birlikte anılan milletvekilleri de oldu.
Bunlardan bazıları şehir halkını 4 kez başkentte temsil etti. CHP’den Mehmet Zühtü Durukan ve Mehmet Ali Yörüker ile 1 dönem Refah Partisi, 1 dönem Fazilet Partisi ve 2 dönem de AK Parti milletvekilliği yapmış olan Ahmet Demircan, dört dönem milletvekilliği yapan isimlerdir. Ahmet Demircan, hala 26. Dönem Milletvekili ve Sağlık Bakanı olarak meclisteki görevini sürdürmektedir.
CEMAL ALİŞAN İSMİ ÇARŞAMBA, NAFİZ KURT BAFRA DEMEKTİ
Samsun’un siyaset meydanlarına kazandırdığı efsane isimlerinden Cemal Alişan, görev yaptığı 3 dönemin ikisinde DYP, birinde de ANAP kanadından milletvekili oldu. Sonrasında da meydanlardan ayrı kalamayan Alişan, Çarşamba Belediye Başkanlığı görevini de üstlendi. Tıpkı Cemal Alişan gibi adaylığını koyduğu bölgeye uzun dönem liderlik eden biri daha var ki, onun döneminde Bafra DYP’nin kalelerinden biri olarak görülüyordu. Bu isim Nafiz Kurt’tan başkası değildi. Adalet Partisi’nde 2 dönem görev alan Kurt, daha sonra 3 dönem de Doğru Yol Partisi’nden milletvekili olmuştur. Mecliste bulunduğu 5 dönem boyunca Süleyman Demirel’e yakınlığı ile bilinen Nafiz Kurt, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nın yanı sıra, Devlet Bakanlığı görevlerinde de bulundu.
İKİ DARBE ARASINA SIĞAN 5 DÖNEMLİK BİR ÖMÜR
Nafiz Kurt gibi, 5 dönem üst üste Samsun’u milletvekili olarak Ankara’da temsil eden bir diğer isim de İlyas Kılıç’tı. Kılıç, siyaset yaşamı boyunca Cumhuriyet Halk Partisi dışında hiçbir oluşumun içinde yer almamıştı. 27 Mayıs 1960 Tarihinde Adnan Menderes’e karşı yapılan darbe girişimi sonrasında yapılan ilk genel seçimler olan 25 Ekim 1961 seçimler ile 12’nci Dönem CHP Samsun Milletvekili olarak siyasete giriş yaptı. Sadece Samsun’un değil, Cumhuriyet Halk Partisi’nin de tarihine adını kazıyan İlyas Kılıç, 12’nci dönemin ardından 13, 14, 15 ve 16’ncı dönemlerde de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde partisinin sıralarında görev almıştır. İlyas Kılıç, aslen Sürmeneli bir ailenin çocuğu olarak 1921 yılında Samsun’da doğdu. Kılıç, 27 Mayıs 1960 Darbesi sonrasında başladığı siyasi yaşamına, 12 Eylül 1980 darbesinin ardından nokta koymuştur.
KILIÇ AİLESİNDE SİYASET DEDEDEN TORUNA GEÇTİ
İlyas Kılıç’ın oğlu Sinan Kılıç’tan olan torunu Akif Çağatay Kılıç da dedesinin izinden giderek siyasete atıldı. Farklı bir siyasi oluşumun içinde yer almayı tercih eden torun Kılıç, dedesi gibi Samsun’dan milletvekili olmuştur. 3 Dönem aralıksız olarak Ak Parti’den meclise giren Akif Çağatay Kılıç, aynı zamanda Gençlik ve Spor Bakanlığı görevini de yapmıştır. Kılıç, 24 Haziran 2018 genel seçimlerinde partisinin 3 dönem kuralına takılmaması halinde 4’üncü defa listedeki yerini alacak.
ATATÜRK’ÜN KURDUĞU, KADINLARA EŞİTLİK TANIDIĞI CHP, 83 YILDA 2 BAYAN VEKİL ÇIKARDI
Cumhuriyet ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Tarihi’nin 98 yılında 239 milletvekili çıkaran Samsun şehrinden sadece 7 bayan milletvekili çıkmış olması, kadınların siyasete olan uzaklığından çok, erkeklerin kadınlara olan siyasi bakış açılarının bir göstergesi gibi duruyor. Burada, milletvekili olmak isteyen kadın adaylar içinde en sıkıntılı olan siyasi oluşumun CHP olduğu gözlerden kaçmıyor. Atatürk’ün kurucusu olduğu Cumhuriyet Halk Partisi’nin Samsun’dan ilk kadın milletvekili seçilmesinin ardından tam 83 yıl geçti. Milli Mücadele’nin ilk ateşinin yakıldığı şehirden, kadınlara seçme ve seçilme hakkını tanıyan bir siyasi oluşumun bu kadar uzun süre meclise bir kadın vekil göndermemiş olması ise şaşırtıcı bir gerçek olarak göze çarpmaktadır
Samsun, ülkenin siyasi tarihine 239 isim kazandırmış bir şehirdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kurulduğu gün olan 23 Nisan 1920’den bu güne kadar Ankara’da Samsun’u temsil eden tüm milletvekillerinin, dönem dönem, parti parti, isim isim tam listesi aşağıdaki gibidir;
SAMSUN 1. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ –
(6 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 23 NİSAN 1920
Ahmet Nafiz Özalp
Emin Gevecioğlu
Ahmet Hamdi Yalman
Hasan Fehmi Çoldurzade
Süleyman Boşank
Mehmet Şükrü Fırat
SAMSUN 2. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ –
(3 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 11 AĞUSTOS 1923
Cavit Paşa
Süleyman Necmi Selmen
Talat Özüdoğru
SAMSUN 3. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ –
(CHP 6 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 02 AĞUSTOS 1927
Süleyman Adil Okuldaş
Ali Rana Tarhan
Asım Sirel
Hüseyin Avni Aktulga
Ethem Tuncay
Nusret Sadullah Ayaşlı
SAMSUN 4. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ –
(CHP 7 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 04 MAYIS 1931
Asım Sirel
Aziz Işık
Emin Gevecioğlu
Ethem Tuncay
Mehmet Güneşdoğdu
Hasan Ruşeni Barkın
Mehmet Zühtü Durukan
SAMSUN 5. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ –
(CHP 9 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 01 MART 1935
Hasan Ruşeni Barkın
Mehmet Zühtü Durukan
Mehmet Güneşdoğdu
Mehmet Fahri Engin
Meliha Ulaş
Asım Sirel
Ali Tunalı
Ethem Tuncay
Mehmet Ali Yörüker
SAMSUN 6. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ –
(CHP 9 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 03 NİSAN 1939
Hasan Ruşeni Barkın
Mehmet Zühtü Durukan
Ahmet Naşit Fırat
Hüseyin Hüsnü Çakır
Mehmet Fahri Engin
Mehmet Ali Yörüker
Meliha Ulaş
Sabiha Gökçül Erbay
Süleyman Necmi Selmen
SAMSUN 7. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(11 MİLLETVEKİLİ DE CHP’DEN ÇIKMIŞTIR) TEK PARTİLİ SON MECLİS – 08 MART 1944
Cemil Bilsel
Hüseyin Hüsnü Çakır
Mehmet Fahri Engin
Sabiha Gökçül Erbay
İhsan Ezgü
Mehmet Zühtü Durukan
Nasuhi Erzurumlu
Ahmet Naşit Fırat
Ahmet Nail Öztuzcu
Süleyman Necmi Selmen
Mehmet Ali Yörüker
SAMSUN 8. DÖNEM M.VEKİLLERİ
(10 MİLLETVEKİLİ DE CHP’DEN ÇIKMIŞTIR) – 05 AĞUSTOS 1946
Hüseyin Hüsnü Çakır
Sadi Konuk
Hüseyin Berk
Cemil Bilsel
Ahmet Naşit Fırat
Rıza Işıtan
Yakup Kalgay
Ömer Niyazi Karataş
Muin Köprülü
Mehmet Ali Yörüker
SAMSUN 9. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(10 MİLLETVEKİLİ DE DEMOKRAT PARTİ’DEN ÇIKMIŞTIR) – 22 MAYIS 1950
Haşim Alişan
Naci Berkman
İsmail Işın
Ahmet Tevfik İleri
Firuz Kesim
Muhittin Özkefeli
Ferit Tüzel
Şükrü Uluçay
Hasan Fehmi Ustaoğlu
Hadi Uzer
SAMSUN 10. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(12 MİLLETVEKİLİ DE DEMOKRAT PARTİ’DEN ÇIKMIŞTIR) 14 MAYIS 1954
Ahmet Tevfik İleri
Ekrem Anıt
Salim Çonoğlu
Abdullah Eker
Rami Ozan Gümüşoğlu
Ömer Güriş
Abdullah Keleşoğlu
Muhittin Özkefeli
Hamdi Tekay
Ferit Tüzel
Şükrü Uluçay
Hadi Uzer
SAMSUN 11. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(12 MİLLETVEKİLİ DE DP’DEN ÇIKMIŞTIR) 27 EKİM 1957
Ahmet Tevfik İleri
Ekrem Anıt
Naci Berkman
Salim Çonoğlu
Necmettin Doğuyıldızı
Abdullah Eker
Ömer Güriş
Fikri Şen
Hamdi Tekay
Ferit Tüzel
Şükrü Uluçay
Nüzhet Ulusoy
SAMSUN 12. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(AP 7, CHP 4 MİLLETVEKİLİ ÇIKARMIŞTIR) 25 EKİM 1961
Ali Fuat Alişan
Bahri Cömert
Hamit Kiper
Hüseyin Özalp
Kamran Evliyaoğlu
Mehmet Başaran
Osman Şahinoğlu
Fevzi Ceylan
Fevzi Geveci
İlyas Kılıç
Nurettin Ceritoğlu
SAMSUN 13. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(AP 6, CHP 4, MP 1 VEKİL ÇIKARMIŞTIR) 22 EKİM 1965
Ali Fuat Alişan
Hasan Şevki Yücel
Melahat Gedik
Namık Kemal Tülezoğlu
Osman Şahinoğlu
Süreyya Uluçay
İlyas Kılıç
Kamran Evliyaoğlu
Mehmet Selahattin Kılıç
Yaşar Akal
Bahattin Uzunoğlu
SAMSUN 14. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(AP 6, CHP 5 MİLLETVEKİLİ ÇIKARMIŞTIR) 12 EKİM 1969
Bahattin Uzunoğlu
Doğan Kitaplı
Hüseyin Özalp
İsmet Yalçıner
Nafiz Kurt
Talat Asal
İlyas Kılıç
Kamran Evliyaoğlu
Mustafa Boyar
Nihat Kale
Yaşar Akal
SAMSUN 15.DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(Adalet Partisi 4, CHP 4, DP 1, MSP 1 VEKİL ÇIKARMIŞTIR) 14 EKİM 1973
Doğan Kitaplı
Hayati Savaşçı
Hüseyin Özalp
Mustafa Dağıstanlı
Fahri Birer
İlyas Kılıç
İrfan Yankutan
Hilmi Türkmen
Ali Acar
SAMSUN 16. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(Adalet Parti 5, CHP 5 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 05 HAZİRAN 1977
Hüseyin Özalp
İbrahim Ethem Ezgü
Mustafa Dağıstanlı
Nafiz Kurt
Süleyman Orhan Uluçay
İlyas Kılıç
İbrahim Etem Kılıçoğlu
Ahmet Altun
Yusuf Kenan Bulutoğlu
Muzaffer Önder
SAMSUN 17. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(ANAP 6, Halkçı Parti 3 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 06 KASIM 1983
Berati Erdoğan
Gülami Erdoğan
İlyas Aktaş
Mehmet Aydın
Mehmet Muhlis Arıkan
Süleyman Yağcıoğlu
Hasan Altay
İbrahim Tayyar
Fahrettin Uluç
SAMSUN 18. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(ANAP 4, DYP 5 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 14 ARALIK 1987
İlyas Aktaş
Kemal Akkaya
Mehmet Akarca
Mehmet Aydın
Ali Eser
Cemal Alişan
Hüseyin Özalp
İrfan Demiralp
Nafiz Kurt
SAMSUN 19. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(ANAP 2, DYP 7 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 6 KASIM 1991
Adem Yıldız
Hüseyin Özalp
Ali Eser
Cemal Alişan
İhsan Saraçlar
İlyas Aktaş
İrfan Demiralp
Mehmet Çebi
Nafiz Kurt
SAMSUN 20. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(ANAP 3, CHP 1, DSP 2, RP 3 VEKİL ÇIKARDI) 08 OCAK 1996
Adem Yıldz
Biltekin Özdemir
Cemal Alişan
Murat Karayalçın
Ayhan Gürel
Yalçın Gürtan
İrfan Demiralp
Nafiz Kurt
Ahmet Demircan
Latif Öztek
Musa Uzunkaya
SAMSUN 21. DÖNEM VEKİLLERİ
(ANAP 1, DSP 3, DYP 2, FP 2, MHP 2 VEKİL ÇIKARDI) 18 NİSAN 1999
Mehmet Çakar
Şenel Kapıcı
Tarık Cengiz
Yekta Açıkgöz
Erdoğan Sezgin
Kemal Kabataş
Ahmet Demircan
Musa Uzunkaya
Ahmet Aydın
Vedat Çınaroğlu
SAMSUN 22. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(AK PARTİ 7, CHP 2 MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI) 14 KASIM 2002
Mustafa Demir
Suat Kılıç
Mustafa Çakır
Cemal Yılmaz Demir
Musa Uzunkaya
Ahmet Yeni
Mehmet Kurt
Haluk Koç
İlyas Sezai Önder
SAMSUN 23. DÖNEM M.VEKİLLERİ
(AK PARTİ 6, CHP 2, MHP 1 VEKİL ÇIKARDI) 23 TEMMUZ 2007
Mustafa Demir
Suat Kılıç
Cemal Yılmaz Demir
Fatih Öztürk
Birnur Şahinoğlu
Ahmet Yeni
Haluk Koç
Suat Binici
Osman Çakır
SAMSUN 24. DÖNEM M.VEKİLLERİ
( AK PARTİ 6, CHP 2, MHP 1 VEKİL ÇIKARDI) 28 HAZİRAN 2011
Mustafa Demir
Suat Kılıç
Cemal Yılmaz Demir
Tülay Bakır
Akif Çağatay Kılıç
Ahmet Yeni
Haluk Koç
Ahmet İhsan Kalkavan
Cemalettin Şimşek
SAMSUN 25. DÖNEM M.VEKİLLERİ
(AK PARTİ 5, CHP 2, MHP 2 VEKİL ÇIKARDI) 23 HAZİRAN 2015
Akif Çağatay Kılıç
Ahmet Demircan
Fuat Köktaş
Çiğdem Karaaslan
Hasan Basri Kurt
Kemal Zeybek
Hayati Tekin
Erhan Usta
Hüseyin Edis
SAMSUN 26. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ
(AK PARTİ 6, CHP 2, MHP 1 VEKİL ÇIKARDI) 1 KASIM 2015
Akif Çağatay Kılıç
Hasan Basri Kurt
Çiğdem Karaaslan
Fuat Köktaş
Orhan Kırcalı
Hayati Tekin
Kemal Zeybek
Erhan Usta
